Сугыш бәете

Җырлар язам, җырлар язам,

Җырлар яза каләмем;

Бу җырларны укыганда,

Сезгә булыр сәламем.

Егермикенч(е) июнь көнне

Гирман сугыш башлады;

Бу сугышта күп ирләрнең

Китә инде башлары.

Бу сугышның чыгуына

Алдан хәбәр булмады;

Бу сугышта катнашмаган

Һичбер кеше калмады.

Һәрбер кеше хәбәр көтә,

Сугышка китәм диеп;

Хәбәр алу белән китә,

Илеме саклыйм диеп.

Шулай итеп, бу сугышка

Бик күп халык киттеләр;

Бу халыкны озатканда

Дәрья тик яшь түктеләр.

Синтәбернең башларына

Һәммә яшьләр китәләр;

“Сиңа хәбәр ник юк? – диеп,

Һәммәсе дә әйтәләр.

Һичничек тә бу сугыштан

Читтә калу ярамый;

Закун бит ул: барасыңның

Килүенә карамый.

Һәм, ниһаять, синтәбердә

Мин дә хәбәр аламын;

Бу хәбәрне алу белән

Аптырабрак каламын.

Хатынга әйтәм, йә тиз(е)рәк

Әйберләрне әзерлә;

Авыр сүзләр әйткән булсам,

И җаныем, бәхиллә.

Иртән иртүк ат җигәм дә

Өйгә кайтып керәмен;

Йоклап яткан өч кызымны

Аркасыннән сөямен.

Шулай итеп бәхилләшеп,

Өйдән чыгып китәмен;

Бу сугыштан кайталмасам,

Инде ни хәл итәрмен?

Хатыным белән атка утырып

Өйдән чыгып китәбез;

Кояш чыккан вакытларда

Сабирларга җитәбез.

Анда барып кергән чакта

Агай-эне җыелган;

Барсының да йөзләренә

Кара сөрем коелган.

Анда озак юанмыйбыз,

Бераз чәйләр эчәбез;

Сабирлар белән бергәләп,

Тагын чыгып китәбез.

Бәләбәйгә бару белән

Комиссия карады;

Арабыздан бер кеше дә

Яраксызга калмады.

Поездларга утырганда,

Озатучылар калалар;

Күз яшьләренә төелеп

Калды хатын, аналар.

Лагирга барып җитүгә

Безне кабул итәләр;

Куныр өчен һәммәбезне

Палаткага илтәләр.

Иртән торгач, безнең эш шул:

Тимер көрәк алабыз;

Җирләр казып, зимләнкәдән

Инде йортлар салабыз.

Алкинаның лагирында*

Биш ай гомер үткәрәм;

Чиркандырмый авыр-авыр

Бүрәнәләр күтәрәм.

Биш ай вахыт үткәчтен,

Яңа кием бирәләр;

Сугышка озатабыз дип,

Ыстыройга тезәләр.

Унике көн буйларына

Пуездларда барабыз;

Инде хәзер туган илдән

Җырак калды арабыз.

Тагы унике көннәр буе

Җәяү генә атладык;

Шулай итеп, финнәргә дә

Дүрт йөз митырлап калдык.

Иртән дә томан әле,

Кичтән дә томан әле;

Бу финнарга якын булып

Гомергә тормам әле.

Бер вакытны яз җитә,

Карлар эри башлады;

Менә шунда безнең полык

Наступление башлады.

Егермөченче април иде,

Атарга приказ бирдем;

Шул вакытта аягыма

Пуля да килеп тиде.

Әллә ниләр эшләсәм дә,

Канны һич тә тыялмыйм;

Хәзер инде мин ни эшлим,

Ыстыройга ярамыйм.

Һич тә чыдап булмагачтын,

Арт ягыма әйләндем;

Арадан бер урыс иптәш

Аягымны бәйләде.

Яраларымны бәйләгәч,

Тагын алга атладым;

Утыз киламитыр җирне

Мин шул көнне атладым.

Ята торган бальнисыбыз

Кама су буйларында;

Сыңар аякка каласым

Кермәде уйларыма.

Илне саклау бурычын

Менә шулай үтәдем;

Көн дә саен хат килер, дип,

Инде хәзер көтәмен.

Туган илне саклар өчен,

Ут эченә кердек без;

Фашист юлбасарларының

Кирәкләрен бирдек без.

Каһәр суксын Гитлер сине,

Бик күп гарип ясадың;

Эшче халык күтәрелсә,

Таган ясап асарбыз.

Гитлер план корган икән

Москваны алырга;

Кызыл армия мәҗбүр иткән

Койрыгын сыртка салырга.

Дошманнарны җиңүгә

Үтте инде ничә ел;

Явыз дошман безнең илгә

Сузып маташма син кул!

Сугыш бәете (Өченче вариант). Фатих Урманче архивында сакланучы Кадрия Идрисова туплаган бәетләр төпләнмәсеннән. – “Сугыш бәйете”. 1968 елда Башкортстанның Бәләбәй районы Исмәгыйль авылында Исмәгыйль Кәлимуллиннан (1903 елгы) Риф Мөхәммәтҗанов язып алган.

*Алкинаның лагирында – Бөек Ватан сугышы елларында Уфа янындагы Алкино авылы янәшәсендә урнашкан хәрбиләрне әзерләү лагеры.

Илдус Фазлетдинов.

Чыганак: “Тулпар” журналы сайты